Licht aan het einde van de schacht

Gepubliceerd in de Moeial.

De Studiekring Vrij Onderzoek is een studentenvereniging die het grondprincipe van de Vrije Universiteit Brussel – het “vrij onderzoek” – uitdraagt en uitdiept. Langs deze weg nodigen ze de VUB-gemeenschap uit voor hun debat over de studentendoop en folklore.

Wie zich de afgelopen weken op de campus begaf, kon er moeilijk naast kijken. De opgelijnde schachten, toegesproken door met berenvellen getooide schachtentemmers, zijn terug van weggeweest. Het doet bijna denken aan de praktijken in een heropvoedingskamp. Vrees niet, het zijn geen Oeigoeren, slechts schachten die gedrild worden. Nieuwelingen die, zoals overal waar er een hiërarchie heerst, zich moeten bewijzen door een resem inwijdingsrituelen. Dat is aan deze vrijdenkende universiteit niet anders.

Het ene inwijdingsritueel is natuurlijk het andere niet. Waar je er in Gent vanaf komt met een forel in je broek en wat etenswaren die je normaal in pannenkoeken of croque-monsieurs vindt, gaat het er aan de VUB wat eigenzinniger aan toe. Om lid te worden, dien je je kleinburgerlijke en al dat niet christelijke kleren letterlijk en figuurlijk af te werpen. Dat wil zeggen, je leest het goed, naakt. Om vervolgens een ‘toneel’ op te voeren voor een zaal waar senioren zitten die hetzelfde twintig jaar geleden moesten doorstaan. Dat geeft hen het recht om die befaamde schachtenpap ‘clash’ te smijten op de bibberende nieuwelingen.

Alle folklore op een stokje, we zouden het vrij onderzoek geen eer aandoen, mochten we de andere kant van de zaak niet belichten. Zulke bacchanalen kunnen best fijn en bevrijdend zijn. Er kunnen hechte vriendschappen ontstaan en het is soms een raison d’être voor studenten. Het studentenleven moét meer zijn dan tussen de boeken zitten. Dito wordt een rijke traditie onderhouden waar gerust meer aandacht aan besteed mag worden. Daar zijn we bij het Vrij Onderzoek (VO) niet blind voor. Integendeel, sommigen onder ons bij het VO zijn ook niet vies van een streepje naakt en het gebruikelijk ritueel.

Het is eerder de vraag in welke context deze rituelen zich afspelen. Is dat op een weekend, waar iedereen de vrije keuze heeft om zichzelf letterlijk of figuurlijk bloot te geven, in bad of tijdens het debat, dan is dat inderdaad voor ons allemaal bevrijdend. Maar dat is iets anders dan het ritueel te koppelen aan het lidmaatschap tot de vereniging. Welke dynamiek creëer je zo en welke diversiteit aan overtuigingen behoud je zo? Waar sta je als kring dan nog voor open?

Op die vragen kennen we het antwoord niet. Het lijkt ons daarom cruciaal om hierover een open debat te houden. Niet alleen voor de schachten in spe, maar ook voor de kringen die afgelopen jaren geconfronteerd worden met dalende ledencijfers. Het is belangrijk om aan een vrije universiteit eens stil te staan waar en hoe het principe van het vrij onderzoek zijn weg hierin vindt. Je weet wel, het denken mag zich niet onderwerpen enzo. Denk bijvoorbeeld aan de onderwerping van de schacht aan zijn doopmeester. Deze heeft wel degelijk een vrij onderzoekende oorsprong, zo weten we. Of toch als de schacht daadwerkelijk, al dan niet op gepaste momenten, tegen zijn onderwerping in gaat.

Je hoort ons komen: tijd om daar eens over na te denken. Moeilijke vragen en kritisch denken gaan nu eenmaal samen. Laat ons dat dan ook samen doen tijdens ons debat in de week van 25 november. Van (oud-)praeses tot professor en van schacht tot ongedoopte, ze zullen er hopelijk allemaal zijn. Zo willen we alle verhalen horen en optellen om tot een vrij onderzoek te komen. Want zoals Poincaré het zelf zei, de feiten spreken niet.

Studiekring Vrij Onderzoek,
Die Gedanken Sind Frei